مریم وبلاگ

ب-توصیف محتوای طرح و نقش رحل ایلخانی :

 می دانیم که یکی از بارز ترین ویژگی های طرح ها و نقوش دوره اسلامی ایران تاکید بر ارزش های دینی و معنوی است که به هنرمند کمک می کند تا از رمز گرایی – ساده شدن برخی فرم ها – دور شدن از طبیعت و استفاده از بی زمانی و بی مکانی استفاده کند و این نوع استفاده در هنر فرهنگ ایرانی در راستای سلایق و ایده آلها و پایه های اعتقادی به گونه ایی بروز کرده است که ساختار هویتی و ویژگی های قومی و باورهای مفهومی را بخوبی می توان در آنها درک نمود برای ریشه یابی و درک اصالت فرهنگی نقش و طرح این رحل چوبی در وهله اول تجسس بر نوع نقش و طرح بکار رفته و در نوبت دوم شناخت کامل از تاریخچه و یا آشنایی با نمونه این طرح و نقش در گذشته ایران است که می تواند محتوای باطنی آن را بلحاظ فرهنگی و ریشه ایی بودن آن مشخص کند طرح و نقشی که با زبان بصری سعی می کند تا برپایه باورها و عقاید دینی نمادهایی را که نشانه آیات الهی هستند را به یک قدرت عظیم جهانی متصل کند و بشکل جدیدی در قالب هنر اسلامی بدون اینکه در هویت اصلی آن خدشه ایی وارد شود بظهور رساند این نقش ها شامل نقش اسلیمی و ختایی  – نقش هندسی دایره , مربع, مستطیل , ستاره , لوزی -نقش خوشنویسی مانند کلمه جلاله ا000 – درخت سرو – طرح محرابی – ترنج و سر ترنج است که هر کدام محملی برای رساندن رمز های باور مدارانه ایی هستند که در قالب علم نماد شناسی و اسطوره شناسی مفهوم متعالی را بلحاظ نوع آموزه های فرهنگی و دینی از گذشته باستان برای ما حکایت می کنند و به نوعی به توصیف محتوای باطنی خود می پردازند که در این بین هنرمند دوره اسلامی با تغییرشکل اولیه آن به انتقال  آن می پردازد و سعی می کند تا تعالیم الهی آن را که ریشه در گذشته دارد آموزش دهد .

نماد شناسی نقوش و طرح های ایرانی (دایره – مربع – گل نیلوفر – سرو- اسلیمی – طرح محراب – نام ال...و...)

   یکی از شاخصه های هنر ایرانی از گذشته باستان تا کنون این است که در ادوار تاریخ هنر گرایش چندانی به تقلید ظاهر طبیعی اشیا و موجودات نداشته است و فقط در برخی دوره ها شاهد چنین آثاری هستیم زیرا برای هنرمندان ایرانی اعصار قبل از اسلام هم رسیدن به مفهوم خاص توسط عناصر بصری بیانگر محتوا و معنایی روحانی و عمیق بوده است و به این علت پدیده ها و طبیعت پیرامون بر اساس ذهنیت هنرمندان به نشانه و رمز تبدیل شدند که معنای خیر و شر – زندگی – مرگ – را در خود نهفته داشت نمایش اشکال مربع – دایره – مثلث و... هر کدام نشانگر مفهومی از عناصر طبیعی بودند مانند –حیوان – انسان – خورشید – ماه – ستاره – آب – باد – آتش – خاک و...است  که بعدها با تلفیق آنها با هم اشکال پیچیده ایی بوجود آمد که ریشه در اعتقادات آنها داشت و به نوعی ارتباط ماورایی آنها را با جهان هستی نشان میداد چیزی که در عصر جدید با علم اسطوره شناسی  و نماد شناسی  مطالعه میشود در فرهنگ وبستر آمده است :« اسطوره روایت سنتی است از وقایع تاریخی مشهور که دیدگاه جهانی یک ملت را نشان میدهد و یا به توضیح و تفسیر عمل عقیده یا یک پدیده بپردازد ... اسطوره و اسطوره شناسی یک سیستم ارتباطی و یا نوعی طرز بیان است و به دیگر سخن بخشی از علامتها – نشانه ها – نمادها و اشکا ل است »( میثمی , 1381 : 122 ) پس اسطوره ها با نماد ها و نشانه های تصویری و... موجودیت می بایند و قابلیت انتقال به حال و آینده را داشته و در هر دوره ایی بدون اینکه در فهم و درک گذشته آنان خللی وارد شود با اشکال جدید به توضیح و تفسیر یک باور نوین اعتقادی پرداخته اند تحول فکری و اعتقادی انسانها از عصر باستان تاکنون قدرت تجسمی به برخی از صاحب نظران هر دوره بخشیده است تا بتوانند دریافتهای ذهنی و درونی خود را با رمز برای سایرین بیان کنند تا جایی که بنا بگفته دکتر امامی « چون عارف نمی تواند احساسات درونی و روحانی خود را برای سایرین محسوس و مجسم نماید با اشارات و اصطلاحات مربوط به دنیای محسوس کوشیده است که به اندازه ممکن آن احساس را برای کسانی که وارد عالم محبت و عشق شده اند بنمایاند » ( امامی , 1381 : 66 ) در واقع استفاده از نماد و نشانه در آثار هنری ایران وظیفه این اشارات را بعهده گرفته و ویژگی های خاصی مانند « اشاره کردن به ماورای خود – مشارکت داشتن نماد با واقعیت – داشتن هویت جمعی – داشتن قدرت وحدت آفرینی .... و تابع شرایط اجتماعی فرهنگی » ( همان :64 ) دارد . در این بخش از توضیح محتوایی و باطنی رحل چوبی ایلخانی آنچه که به عینه مشاهده میشود تغییر شکل ظاهری برخی از نمادهای بکار رفته در این رحل است که در گذشته تاریخ هنرایرانی بارها بکاررفته است و در دوره ایلخانی با باور اعتقادی جدید به ظهور رسیده است که می بایست به توصیف شرح احوال ان داشته و هر کدام را بلحاظ تاثیر الهامات مذهبی قبل از اسلام توضیح دهیم .